Ұлттық құндылықтарды жаңғыртуда түрік тәжірибесінен үйренеріміз бар — Асқар Тұрғанбаев
Түркітілдес елдердің мәдениетін дәріптеудегі Түркі мәдениеті халықаралық ұйымының қосқан үлесі, қазақстандық-түркиялық қарым-қатынасты нығайту мен «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жүзеге асуы турасында Анкарадағы халықаралық ұйымның штаб-пәтерінде айтып берді, деп хабарлайды «ҚазАқпарат» ХАА тілшісі.
«Әлемде 40-қа жуық түркі тілдес халық бар. Өзге суперэтностармен бірге түркітектес ұлттар да де ассимиляция, тіл мен мәдениетін жоғалтып алу бағытында қиын жағдайларға тап болды. Сондықтан, бір кездері ұзақ уақыт бойы алып империялардың құрамында болған елдерге дәстүрі мен құндылықтарын қалпына келтіру үшін халықаралық ұйым ауадай қажет еді. Алты тәуелсіз мемлекет (Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Түркия, Өзбекстан, Түрікменстан) 1993 жылы осындай ұйымды құрды», — дейді ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің Түркі мәдениеті мен өнерін дамыту халықаралық ұйымындағы (ТҮРКСОЙ) өкілі, филология ғылымдарының кандидаты Асқар Тұрғанбаев.
Оның айтуынша, Қазақстан президенті бірінші болып бұл ұйымның құрылуына қолдау білдірген.
«Бұл ұйымның дамуына Нұрсұлтан Назарбаев көп еңбек сіңірді», — дейді Асқар Тұрғанбаев. — «Оның бірі — жыл сайын түркі әлемінің астанасын сайлау еді. 2010 жылы ТҮРКСОЙ -дың Ыстанбұлдағы саммитінде Қазақстан ұйымның астанасы ретінде бірінші Астананы сайлауды ұсынды. Бұдан кейін кезек-кезекпен ұйымның астанасы болу мәртебесі Эскишехир (Түркия), Қазан (Татарстан), Мерв (Түрікменстан), Шеки (Әзербайжан) қалаларына бұйырды. Биылғы жылы мәдени астана ретінде тағы да Қазақстандағы киелі шаһар — Түркістан болып отыр».
2017 жылдың 5 шілдесінде ТҮРКСОЙ -дың Бас хатшылығындағы отырыста Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананың жаңғыруы» мақаласы талқыланды. ТҮРКСОЙ-дың бас хатшысы Дүйсен Қасеиновтың баяндамасы үлкен қолдауға ие болды. Түркияда мақаланы патриоттық еңбек деп бағалады.
«Қазақ халқының ұлттық және рухани жаңғыруын көздейтін Қазақстан Президентінің «Рухани жаңғыру» бағдарламасы ТҮРКСОЙ халықаралық ауқымда атқарып жатқан жұмыспен үндес. Бұл бағытта бізге Түркияның тәжіриесі бағыт көрсетеді», — деп есептейді ол.
«Мектеп қабырғасынан-ақ түріктер өзінің ата-бабалары Орталық Азиядан екенін біледі. Оқулықтарда түркітектес елдерге ортақ мәдениет туралы жіті жазылған. Бұл идеологиялық бағытта өте дұрыс. Түркияда жас жеткіншектерді кішкене кезінен бастап барлық түркітектес елдерді бауырлары ретінде тәрбиелейді. Тарихты түгендеуде киноматография да көп үлесін сіңіріп жатыр. Мәселен, Түркияда 13 ғасырдағы Осман империясының Кіші Азиядағы жаулап алған жерлері туралы түсірілген «Қайта түлеген Ертұғырыл» атты фильм өте танымал. Киіз үй, ұлттық киіммен қатар домбыра, қобыз сынды сол дәуірден сыр шертетін аспаптар да түсірілген», — дейді Асқар Тұрғанбаев.
ТҮРКСОЙ-дың еңбегін екшей келе, Асқар Тұрғанбаев қазақ халқының тарихи тұлғалары туралы насихат жұмыстары жүргізіліп жатқанын атап өтті. Оның айтуынша, 2013 жылы түркі әлемі қазақ композиторы Мұқан Төлебаевтың 100 жылдығын атап өткен. Оның түрік тіліне аударылған «Біржан сал» операсы Самсон опера театрының жыл сайынғы репертуарына енгізілген. Сондай-ақ, өткен жылы ақын Сүйінбай Аронұлының 200 жылдығы аталып өткен. Жыл сайын Анкара, Ыстанбұл, Ялов қалаларында қазақ халқының тұлғаларының көшелері ашылып жатыр. Мысалы, Анкарада Дина Нұрпейісованың, Тәттімбет пен Сүйінбайдың саябағы бар.
Түркі мәдениеті халықаралық ұйымының жастар оркестрі Балқан түбегін аралап, қазақ композиорларының туындыларын орындаған.
«Қазақстандық әншілер мен орындаушылар жиі Түркияға шақырылып тұрады. Олардың кейбірі Түркияда зор танымалдылыққа ие. Мәселен, бірнеше жыл бұрын Астанадағы Президенттік оркестрдің музыканты Арслан Сұлтанбеков зор құрметке ие болды. Ұлты ноғай А.Сұлтанбеков Түркияға шақырылып, қазақ пен ноғай диаспорасының қадірлі мейманы болып қайтты. Оның «Домбыра» әні бұл жақта өте танымал әнге айналды. Түркиядағы негізгі партия — Ақ партияның гимні осы әнге негізделген.
Сонымен қатар, Анкарадағы Гази университетінде биылғы жылы 100 томдық «Бабалар сөзі» фольклорының тұсаукесері өткен. Асқар Тұрғанбаевтың айтуынша, түріктер атамекені санағандықтан, Қазақстан туралы кез келген жаңалыққа елең ете түсетін көрінеді.
Перевод: Аян Бекенұлы