«Air Astana»-ның қымбат билеттері халықты қалай қыспаққа салады?
Қазақстандағы әуе тасымалдаушылар нарығындағы басты ойыншы «Air Astana» әуе компаниясының билеттерінің қымбаттауы соңғы уақытта қоғамда үлкен талқылауға түсуде. Бұл мәселе жақында Қазақстан Республикасы Мәжілісінің депутаттары арасында қызу пікірталасқа айналды. Мәжіліс жиынында орын алған әуе билеттерінің қымбаттауы жайлы талқылаулар тек халықтың наразылығын тудырып қана қойған жоқ, сонымен қатар еліміздің экономикалық жағдайын да ашық көрсетті. Әлеуметтік желілерде, БАҚ-та жиі көтерілетін бұл тақырып халық арасында үлкен алаңдаушылық туғызуда. Бірақ депутаттар бұл мәселеге қаншалықты тереңірек үңілді? Саясаткерлердің айтқандары шынайы мәселелерді шешуге жеткілікті ме, әлде тек сөз жүзінде қалды ма?
Бұған дейін әуе тасымалы мен азаматтық авиация саласы көбінесе тек бизнес-класс үшін арналып, халықтың тек шағын бөлігі үшін қолжетімді болатын. Бірақ соңғы жылдары «Air Astana» компаниясы әуе билеттерін үнемі қымбаттатып, халықтың көпшілігін әуе тасымалынан алшақтатты. Қазіргі таңда тек орташа табысы бар адамдар ғана халықаралық сапарларды қоса алғанда, әуе билеттерін сатып алуға мүмкіндік табады. Осылайша, жолаушылардың көп бөлігі арзан бағамен пойыз немесе автобус тасымалын таңдайды.
Сонымен қатар, COVID-19 пандемиясынан кейін әуе тасымалдаушылардың қаржылық жағдайы айтарлықтай күрделеніп, бұл да билеттер бағасының өсуіне әсер етті. Алайда, мұның бәрі билеттердің бағасын негізсіз қымбаттату үшін сылтау ретінде қолданылуы мүмкін бе? Қазақстандағы басты әуе компаниясы өз саясатын түсіндіргенімен, халыққа бұл қосымша шығынның ауыртпалығын көтеру оңай болмай тұр.
Қазақстан Республикасы Мәжілісінде орын алған «Air Astana» билеттерінің қымбаттауы туралы пікірталас барысында депутаттар бұл мәселені қызу талқылады. Пікірлер әртүрлі болды: бір топ депутаттар әуе компаниясының монополистік жағдайын айыптап, билет бағасын реттеуді сұраса, басқа бір топ депутаттар ұшақ билеттерінің қымбаттауының халықаралық нарықтағы тенденциялармен және жанармай бағасының өсуімен байланысты екенін атап өтті.
Бірақ депутаттардың бірқатары бұл мәселені тек экономикалық тұрғыдан ғана емес, әлеуметтік аспектілерін де ескере отырып қарастыру керек екенін айтып, халықтың осы мәселеге деген наразылығын түсіндірді. Олар, әсіресе, орта таптағы азаматтардың жағдайын назарға алу қажеттігін алға тартты.
Әрине, бұл пікірталас бір жағынан маңызды қадам болды, өйткені әуе билеттерінің бағасы мемлекет тарапынан реттелуі керек деген пікірлер жиі айтылды. Бірақ, өкінішке қарай, депутаттар тарапынан мәселенің түбегейлі шешілуіне бағытталған нақты қадамдар мен ұсыныстар көп болмады. Әуе компанияларының бағалық саясатын жариялылықпен қамтамасыз ету қажет. Бұл ретте, мемлекеттік органдар әуе билеттерінің бағасының өсуін тұрақты түрде бақылай отырып, оның халыққа әсерін минимизациялауы керек. Сонымен қатар, әлеуметтік маңызы бар рейстерге арналған арнайы жеңілдіктер мен субсидиялар енгізу де тиімді болар еді.
Халықтың әуе тасымалдарын пайдалану мүмкіндігіне қол жеткізуі үшін, авиакомпанияларға баға белгілеуде әлеуметтік жауапкершілік жүктелуі тиіс. Әлеуметтік тұрғыдан осындай қосымша шаралар қабылданса, бұл халықтың наразылығын төмендетіп, әуе компанияларының имиджіне оң әсер етуі мүмкін.
Қазақстандағы әуе тасымалдаушылар нарығында орын алған монополия мен қымбатшылық мәселесі өзекті болып тұр. Мәжіліс депутаттарының бұл тақырыпқа қатысты пікірталасы маңызды бастама болса да, нақты шаралар қабылданбады. Халықтың наразылығы мен қоғамдағы теңсіздік мәселесі шешілмей қалды. Сондықтан мемлекет, авиакомпаниялар және қоғам арасындағы келісімдер мен әуе тасымалына қатысты нақты заңнамалық өзгерістер қажет. Бұл халықтың әуе тасымалдарына қолжетімділігін арттыру үшін, ең алдымен, әділеттілік пен теңдік қағидаттарына негізделген жүйе құруды талап етеді.
Аяулым МЫНЖАСАР
Жансая ТОЛҚЫНБЕК