Қонақ келсе, құт келе ме?

«Аллаға және ақырет күніне сенген адам қонағына сый-сыяпат көрсетсін…»[1]  – дейді.

Осы хадиске орай халқымыз:

Мейманды күтер болсаң Құдай үшін.

Мейман менен ер күткен қанша сауап,

Сауап қылсаң жаныңа өзің үшін,[2] – деп сенген.

Және бір хадисінде Алла Расулы (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм):

«Аллаға және ақырет күніне сенген адам қонағына қонақасын берсін. Қонақасы – бір күн, бір түн қонағыңды күту»[3] – деген. Қазақи салттың өзегі болып қалыптасып кеткен осы «қонақасы» түсінігі бойынша халқымызда әрбір жолаушы адам «құдайы қонақ» деп қабылданып, оның ас-суын беріп, қондырып, мұқтажын өтеуді міндет деп есептеген. Тіпті ертерек уақытта жолаушы қонақасын жемесе сол елдің биіне барып, арыз айтып, кінәлілерден «ат-тон» айып алатын дәстүр болған екен.[4] Осы дәстүрге сәйкес Шортанбай ақын:

Құдайдан қорыққан мұсылман Қонаққа сояр лағын,[5] – дейді. Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) қонақпен еріп келетін құт жайлы: «Жақсылық қонақ күтілген үйге пышақтың түйенің өркешіне жетуінен бұрын жетеді»,[6] –  деп баяндаған. Хадисте айтылған жақсылық – Алланың берген нәсібі. Қонақ келсе жалғыз атын сойып берген бабаларымыз осы нәсіптен құр қалмауға қам жасап:

Кісіні көрсең есікке,

Жүгіре шық, кешікпе,

Қарсы алмасаң мейманды

Кесір болар нәсіпке![7]

***

Қонақ келсе үйіңе құрметтеп ал,

Көңілін оның қалдырма, хақтан ұял.

Пәле кетіп, қонақпен рақмет келер,

Ырза қылып әркімнен бата алып қал,[8] – дейді. Пайғамбарымыздың тағылымдарынан нәр алған халқымыз: «Қонақпен еріп құт келеді», – деп, даналық қорытынды жасаған.