МӘҢГҮРТ АТАУЫ БІР ХАЛЫҚТЫ КЕМСІТУДЕН КЕЛІП ШЫҚҚАН

Қазақ ішінде топас, надан, жарымес деген секілді өте ауыр сөздердің синонимы ретінде өздері көп жауласқан ұлттардың атын қолданады. Кәкеш Қайыржанұлының «Сөз-Сандық» кітабінде қазақ жаман мінездердің синонимы ретінде моңғол, шүршіт, қытай, қалмақ деген атауларды қолданғанын жазады. Мысалы, топастықты білдіру үшін моңғол сөзін балағат ретінде қолданса, әулекілікке шүршіт сөзін, қалмақ сөзін қатігездік ретінде қолданған. Сібір халықтарында қазақтардан зардап шегу бұланып-талану жағдайы көп болғандықтан олар қазақ сөзін қатігездік пен қарақшылық сипаттарда қараған. Алаш, Алашы ұғымын да моңғол текті халықтар осылай бағалаған. Әбілқайыр хандығының жұрты қазақ сөзін бұрмалап қашақтар, қашқындар деген сипатта кемсітушілік сөздерге қолданған. Қазақтың алдап кеткен адамды сарт деп,ұятсыздық жасаған адамды орыс деп сөгетіні де жасырын емес. Ежелгі Мық(Боғ, Моқ) мемлекетінің атауын алған қауымдар Моғол, Бөгел, Маңғыт, Моңғол, Мұқыр(Мүңгір) деген аттарға ие болды. Осы аталған рулардың түбі бір. Шыңғыс хан құрған Моқ елі(Моғол) мемлекетінің тірек тайпасы болған Моңғұт(Маңғыт) руының ата қонысы ретінде Маң-Қышылақ(Қыстақ) жері бүгінгі Маңғыстау атауын құрап отыр. Олар мекендеген Моғолжары(Боданжар, Бозаншар, Қобықсары, Жемсары, Құлыншары деген секілді атау) тауы сол елдің атымен аталып кеткен. Бұл жерде жары, шары, сары деген сөз ру атын емес, қала ұғымын білдіреді. Осы Маңғыттық топтың Керей және Адай руының құрамына кірген тобы Мұңал атымен кіріп, Моғолжары қаласының тұрғындарының бір бөлегі осы рудың ішінде Жары деген атпен белгілі болды. Жарылар Адай мұңалдарында. Сондықтан, Мұңал руы бүгінгі Ақтөбе аймағының төр иесі ретінде қаралатын рулардың қатарында деп есептейміз. Осы тауда Моғол(кейінгі Мұңал) деген қала болғаны анық. Рашид-ад-Дин жазбасы мен «Алтын дәптерде» маңғыттардың моңғолдық тек екені көрсетіледі. Шығыс Түркістандағы Бүгүр атауы осы Бөгел ұғымынан, қазақтың Бөгежіл ұғымы сол Боғыжар, бұғышыл ұғымынан. Рашид-ад-Дин дерегінде Шыңғыс ханның оныншы атасы болған Боданжары(Бозаншар) деген атадан туған Қабыш батырдың шөбересі Маңғытайдан маңғыт руы тарағанын айтады. Маңғыттар кейін Ноғай ордасының алтын тіреуіне айналды. Маңғыттар бүгінгі уақытта ноғай, өзбек, моңғол, қарақалпақ, қазақ халықтары ішінде маң, маңғытай, маңғыт, мұңал деген аттармен отыр. Қазақ қоңыраттарының ішіндегі маңғытайларды соған жақызамыз. Маңғыттан шыққан құтты Едіге арғы түбі бір болған Жошы хан, Тоқтамыс хандармен бірге Ұлытауда мәңгілікке қалғыды. Мұғлан атауындағы жер Өзбекстанның