Отбасында қаншасыншы бала екендігіңіздің мінезіңізге әсері қандай

Бұл ретте біздің мінезіміз бен ақылымыздың туылу ретіне қаншалықты байланысты екендігін зерттеп көрдік.

Бұл өзара байланыс туралы теорияны 1920 жылдары Зигмунд Фрейдтің досы әрі әріптесі Альфред Адлер алға тартқан еді.

Адлердің пікірінше, баланың отбасындағы туылу реті үлкен рөл атқарады.

• Үйдің тұңғышы. Адлер пікіріне сәйкес, үйдің тұңғышы – кертартпа, билікқұмар және көшбасшы болғанды ұнатады. Өзінен кішілердің қамын ойлап, қорғап жүруге дағдыланған олар қамқор болып өседі. Және бойындағы әкелік, аналық қасиеті басым. Көп жағдайда әр істің бастаушысы болып, жауапкершілікті мойнына алады.
• Екінші (ортаншы) бала. Оны әпкесі не ағасы алға тартып жүреді. Үнемі өзінен үлкендердің рекордын жаңартуға, әр істі асыра жасауға ұмтылады. Даму қарқыны анағұрлым жоғары. Әділ әрі өзімшіл емес. Алдына биік мақсаттар қоя білгенімен, жиі сәтсіздікке ұшырайды. Десе де сәтсіздіктер қажыр-қайратын, талабын мұқатпай, керісінше, шыңдай түседі.
• Сүт кенже. Әдетте барлық назар оларға ауып, ерекше қамқорлыққа бөленеді. Салдарынан өзін еркін сезіне алмауы мүмкін. Бірақ оның өзінен үлкендерді басып озуға деген талпынысы жоғары. Жиі белгілі бір салада ең үздік болып жатады. Сонымен қатар адамдармен тіл табысуға да шебер. Десе де отбасының кенжесінің үлкендеріне қарағанда жауапкершілігі төмен әрі жеңілтек болатыны жиі орын алады.
• Жалғыз бала. Көбінесе әкесімен бәсекелеседі. Әдетте ұзақ уақыт анасының қамқорлығында болғандықтан, өзгелерден де дәл сондай қамқорлықты талап етеді. Олар  – өзімшіл және өзгелердің көңіл бөлуін қажетсініп тұрады. Қатарластарымен қарым-қатынаста жиі қиындықтар орын алады. Алайда ол ештеңеге қарамастан діттеген мақсатына жете біледі.

IQ–ге әсері қандай?

Дүниеге келу ретінің тұлғасына және зияткерлік коэффициентіне әсері жайлы теория танымалдыққа иеленіп, ғалымдардың пікірін екіге жарды. Бірі онымен келіспесе, өзгелері баланың мінезінің қалыптасуында маңызды рөл атқаратынына сенімді. Лейпциг университеті мен Майнцтегі (Германия) Иоганн Гутенберг университеті зерттеу жұмысын жүргізіп, АҚШ, Германия және Ұлыбританиядағы 20 мыңнан астам ересек адамды зерттеп көрді. Зерттеу жұмысында бір отбасындағы ағалы-інілілер мен әпкелі-сіңілілерді, олардың дүниеге келген уақытын салыстырды.

Нәтижесінде зияткерлік тестінде үйдің үлкендері жоғары көрсеткіш көрсеткендігі анықталды. Бірақ араларындағы айырмашылық айтарлықтай көп емес. Ғалымдар туылу ретінің эмоциялық тұрақтылық пен қиялға әсері бар екендігінің дәлелін таппады.

Мінезге әсері қандай?

Ал басқа зерттеу жұмысында туылу ретінің тұлғаның қалыптасуына әсер ететіндігі жайлы бірнеше дәлел табылды. Ғалымдар АҚШ-тағы 370 мың жоғары сынып оқушыларының мінез-құлқын бақылады.

Олар жасаған басты тұжырымдар: үйдің тұңғышы анағұрлым шыншыл және көшбасшылыққа бейім, сонымен қатар тұйық әрі күйзеліске төзімді. Ортаншы балалар – адал және зейінді. Ал жанұядағы жалғыз балалар – ашушаң, бірақ тіл табысуға шебер және қоғамға сіңісіп кете алады.

Туылу ретінің тұлға қалыптасуында, мінез-құлқында маңызы зор ма?

Шындығында, аталған зерттеу жұмыстарында бірақатар дәлсіздік барын мойындаған жөн. Себебі ұлты, білімі, отбасының ахуалы мен жанұядағы қарым-қатынас сынды маңызды әлеуметтік факторлар ескерілмеген. Иә, туылу реті балаға жасалар түрлі жағдайға байланысты мінезіне әсер етеді. Бірақ ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас, тәрбиенің маңызды рөл атқаратынын ұмытпау керек.