Салт-дәстүрімізді қадірлеп, ұмытпайық!
Бүгінгі кезеңде салт-дәстүрімізді бағалап, оны қажет жерінде орнымен қолдану, құрметтеу басты мәселе болып тұр. Салт-дәстүрлердің өзі мән-мағынасына байланысты бірнеше тақырыптарға бөлінеді екен.
- Сыйлықтарды ұсынумен байланысты дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
Сүйінші — үйге қуанышты хабар әкелген жолаушыға алғыс ретінде үй иелерінен бағалы сыйлық алатын әдет. «Ат мінгізіп шапан жабу» — дәстүрі бойынша құрметті қонақ, ол ақын, батыр немесе ауылға келген өте құрметті адам болуы мүмкін. Бес жақсы — бір мезгілде бес бағалы заттан тұратын сыйлық. Оған қара нар, жүйрік ат, қымбат кілем, алмас қылыш, сондай-ақ бұлғын ішік кіреді. Байғазы — қазақ дәстүрінде үлкеннің кішіге, негізінен балаға беретін сыйлығы.
- Өзара көмекке байланысты дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
Асар — ежелгі заманан бүгінге дейін сақталған дәстүрлерің бірі осы – асар. Оның негізгі мақсаты көмек көрсету. Отбасында үй-жай, қора-қопсы салып жатқан адам немесе егін науқанында жалғыз шамасы келмей жұмысы өнбей жатқанда көрші-көлең, ағайын-туыс, дос-жарандар келіп еш қайтарымсыз көмек көрсетеді. Жылу жинау – мұнда бүтін бір отбасы қайғылы жағдайға ұшырап үй-жайынан, мал-жанынан айырылғанда (өрт немесе зілзала, су және т.б апаттар), ауыл болып жиналып қолдарынан келген көмекті беруге тырысады. Бел көтерер — кәрі адамға мол күш беретін нәрлі ас, көңіл жақын жандар арнайы дайындап, қарияларға алып келеді. Үлкендерді сыйлау, оларға күтім жасау керектігін көрсететін бұл дәстүрдің жастарға берері мол.
- Қонақ күтуге байланысты салт-дәстүрлер
Қонақасы – қонақты сыйлап ішіп-жегізумен байланысты әдет. Қазақ халқы ең дәмдісін әрқашан қонақтар үшін сақтаған. Қонақкәде – көңілді отырудың, үй иесінің, сонымен бірге қонақтың риясыз көңілін білдіретін белгі. Бұл «өлең айтыңыз, өнер көрсетіңіз» дегенді білдіреді. Ерулік – дәстүрлі халықтық жоралғы. Жаңадан көшіп келген отбасына бұрыннан отырған көршілері қонақасы береді.
- Баланың туылуымен және тәрбиесімен байланысты дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
Шілдехана, бесікке салу, ат қою, қырқынан шығару, тұсау кесу, сүндетке отырғызу секілді мән-мағынасы бар дәстүрлер қазақта жетерлік.
- Некеге құруға байланысты дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
Қазақ қоғамындағы кез келген үйлену тойы құда түсу, үкі тағу, өлі-тірі, киіт кигізу, құйрық-бауыр асату, қыз ұзату, беташар сияқты салт-дәстүрлер де бар.
Міне біздің халқымыз қандай дана, ақылды болған десеңізші! Осындай тәрбиелік мәні зор әдет-ғұрып пен дәстүрлерді ұмытпай, өмірде қолданып жүруді кейінгі ұрпаққа қалдырып кеткен. Әрбір отбасында ата-аналар, мектепте ұстаздар, жас ұрпаққа насихаттап, түсіндіріп айтып отырса, нұр үстіне нұр болар еді.
Шаргүл Қасымханқызы