Талай өнер майталмандарының тұсауын кескен

Қазақта мәңгілік қозғалысты, өрбуді, өсуді, өзгерісті білдіретін «толқын» деген ұғым бар. Абай атамыз «алдыңғы толқын ағалар, кейінгі толқын інілер» деп толғаса, ақын Төлеген Айбергенов «дүмпуінен момақан толқындардың алмасады дария жағалары» деп тұжырым жасаған. Бүгінде заман өзге, заң бөлек, сөйтіп, қазір классик жырындағы «аға, інінің» орнына «әпке, сіңілі» деп, күн талабына әрі тақырыбымызға жақын орамдарды пайдаланамыз.

Күн талабы дегеннен шығады. Осы жуырда әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің профессоры Рахима Нуриденнің мерейтойына орай өткізілген Республикалық ғылыми-әдістемелік семинарда жоғарыда тілге тиек етілген толқындар тоғысты деуге болады. Сол жиында кезегі келіп сөз алған елімізге белгілі қалам қайраткері Аршагүл Тойбай жастармен салиқалы сұхбат құрып, өкшесін басқан сіңлілері – болашақ журналистерді қияға құлаш ұруға, арман биіктерін бағындыруға үндеді. Бұлай дейтінім, кең де жарық аудиторияға жиналған көгенкөз жастардың түгелге жуығы қыздар болатын. Арманы асқақ жандар ғана көкжиекке көз тігеді, заңғарға самғайды, мерейлі мақсаттарға ұмтылады деп шешіле сыр шерткен Аршагүл әпке қоғамымыздағы аналар рөліне тоқталып, бұл тақырыпты үш жылдай Қазақ телеарнасынан берілген «Алып анадан туады» атты хабарлар циклында кеңінен қозғағанын атап өтті.
Телеөнер майталманы Аршагүл Серікбайқызы Тойбай өмірде мұратына жетіп, арманы ақиқатқа айналған қазақ журналистикасының есімі елге мәшһүр тұлғаларының бірі. Мен бұл теңеуді нақтылай түсіп, тұғырлы тұлға деп едім. Өйткені, біз бір жылдың төліміз, кезіндегі С.М.Киров, бүгінгі әл-Фараби атындағы Қазақ университетінің журналистика факультетінің қасиетті табалдырығын бірге аттадық, кәсіби өмір жолына да қатар қадам бастық. Жолымыз бірде алшақтап, бірде түйісіп, қолымыз жеткен жетістік-табыс атаулыға бірге қуана жүріп, талай бел-белесті артқа тастадық. Соған шүкіршілік етеміз бүгінде. Журналистикадағы алғашқы адымын Қазақ радиосының музыкалық хабарлар редакциясының редакторы қызметінен бастаған Аршагүл Серікбайқызы кейіннен теледидар саласына ауысып, «Қазақстан» ақпараттық бағдарламасының редакторы, музыкалық бағдарламалар редакциясының меңгерушісі, бұдан кейін «Алатау» телеарнасының редакторы, Алматы облыстық «Жетісу» теледидары бас редакторының орынбасары болып істеді.
Жаңа, жиырма бірінші ғасыр Аршагүлге жаңа өріс, соны бағдар сыйлады. Үздік публицистикалық туындылары үшін беделді шығармашылық ұйым – Журналистер Одағы сыйлығының иегері атанған кейіпкеріміз 2000-2005 жылдары республикалық «Абитуриент» газеті бас редакторының орынбасары, 2005-2010 жылдары «Салауатты Азия» қайырымдылық қорының вице-президенті, сондай-ақ осы аттас журналдың бас редакторы болып еңбек етті. 2010 жылдан бастап «Әдемі-ай» журналының бас редакторы, онкологиялық сырқаттарды қолдау қоғамдық қорының вице-президенті ретінде елімізде салауатты өмір салтын насихаттауға белсене атсалысты.
Жоғарыда айтылғандай, Аршагүл Серікбайқызы қазақ қоғамындағы отбасы, әйел-ана мәселелерімен түбегейлі айналысып келеді. Тележурналист Аршагүл осы тақырыпты тереңнен қаузап, «Ел анасы» атты хабарды өмірге әкелгенін айрықша атап өткелі отырмын. Табиғатынан тынымсыз ол түрлі мекемелер мен ұйымдардың, бұқаралық ақпарат құралдарының, қалталы азаматтардың назарын ана мен бала денсаулығын сақтауға, ұлттық тәрбие ұстындарын қалыптастыруға аударды. Басылымдардың біріне берген сұхбатында Аршагүл Серікбайқызы «ұлы жазушы Мұхтар Әуезовтың алғашқы мақаласы «Адамдықтың негізі – Әйел» деп аталады. Әйел – анаға жасалған қамқорлық тұтас қоғамды өркендететініне келтірілген мысалдар қазірдің өзінде де мәнін жоймақ емес. Қазіргі біз өмір сүретін ортада да көзге көрінбес бөгеттер, тосқауылдар үстемдік құруда. Дәрігерге барам деп, шапқыласаң, жұмыстан қағыласың. Сырқаттанғаныңды естісе, сырт айналатындар табылады. Бұндайда әйелдерге психологтардың, психотерапевтің ақыл-кеңестері керек» деп түйіндейді. Аршагүлдің өзі қамкөңіл жандармен жиі-жиі кездесулер ұйымдастырып, жоғары оқу орындарының студенттерімен жүздесіп тұрады. Мәселен, бұдан біраз бұрын әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің тәлімгерлерімен жолығысып, Әлихан Бөкейханов атындағы «Экономикалық журналистика» ғылыми үйірмесінің мүшелеріне еліміздегі салалық басылымдар ахуалы туралы әңгімелеп берді. Тақырып желісін әдеттегідей жан саулығы мен тән саулығы арнасына бұрып, рухани құндылықтар хақында сөз қозғады.
«Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп!». Данышпан Абай лебізі нақ осы Аршагүл Серікбайқызына арналғандай көрінеді маған. Қолдан келген жәрдемін кісіден аямай, мүмкіндігінше қол ұшын беру оның өмірлік қағидасы деуге болады. Мейірім, шафғат адамға тек, тұқым арқылы беріледі ғой. Республикалық журналдардың бірінде Аршагүл жөнінде жарияланған көлдей бір мақаланың авторы «біздің кейіпкеріміздің арғы бабасы Апарқожа ислам дінін тарату үшін Жетісу жеріне Арабстаннан келген еді» деп жазады. «Ауыл-үйге ұйытқы болып, болашақ буынға имандылық тәрбиесін беру үшін Алла үйі – мешіт салып, медресе тұрғызған. Ал, нағашы атасы Оразхан, домбыра шертіп, әуелетіп ән салған деп жазады. Сондықтан болар, заманымыздың заңғар тұлғалары Жамбыл Жабаев, Кенен Әзірбаев, Сәкен Сейфуллин осынау қонақжай шаңыраққа жиі ат басын бұрған көрінеді. Әкесі Серікбай болса Екінші дүниежүзілік соғыс өртіне шалынған қаһарлы жылдары жеті ұжымшарды дөңгелете басқарып, майданды сапалы азық-түлікпен қамтамасыз еткен екен. Нағашы әжесі Сәлиман да осал болып шықпаған, ол кезінде сол медресені тауысқан көрінеді. Zanmedia.kz порталының тілшісі Түймегүл Смағұлқызына берген сұхбатында Аршагүл Серікбайқызы «Сәлиман әжем жүз жасады, ол кісі Мұхтар Әуезовтің анасымен туыс боп келеді» деп атап өтіпті.
Міне, осындай өнегелі де өнерлі отбасында өсіп-өнген Аршагүл жастайынан кестелі сөз бен көркем мінезді жанына серік етті. Атынан ат үркетін «Қазақ әдебиеті» газетінде еңбектің жауыр торылары туралы емес, атағы алысқа кеткен буынсыз биші Рамазан Бапов туралы көлемді очерк бастыруының да бір себебі осында жатса керек-ті. Қазақ радиосының музыка редакциясында да, теледидарда да осы жүрісінен жаңылған жоқ. Эфир падишасы-тыңдарман мен көрермен пікірлеріне жіті құлақ түріп, олардың ұсыныс-тілектеріне сай «Шабыт», «Сымбат», «Туған жер әуендері» сияқты соны бағдарламалардың өмірге келуіне түрткі болды. Аршагүлдің биік талғамы мен жүйрік қиялынан туындаған балет әртістері мен сазгерлер туралы хабарлар циклы бүгінде ұлттық мәдениетіміздің алтын қорына қосылған. Саз сүлейлері Ахмет Жұбанов, Латиф Хамиди, Сыдық Мұхамеджанов, Мұқан Төлебаев, Ғазиза Жұбанова, Базарбай Жұманиязов, Нұрғиса Тілендиев, Кенжебек Күмісбеков… Бұл тізімді жалғастыра беруге болады.
Аршагүл сондай-ақ көпшілік көзайымына айналған «Тамаша» және «Шашу» шоуларының бастауында тұрды. Осы «Шашу» хабарына кідіре кеткеніміз абзал. Бүгінгі ел еркелері Мақпал Жүнісова, Нұржамал Үсенбаева, Жәния Әубәкірова, Марат Омаров, Марат Ілиясов, Нұрлан Өнербаев, Бекболат Тілеухан, Майра Ілиясова сынды сайыпқырандардың тұсауын кескен де Аршагүл болатын. Ұлы Абайдың 150 жылдығына арналған «Абай» киноэпопеясының, Мұхтар Әуезовтың ғасырлық мерейтойы жөніндегі «Мұхтар әлемі» атты 24 хабардан тұратын телеэнциклопедияның тірлігіне білек сыбана кірісетіні де осы тұс. Сондай-ақ «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы бойынша түсірілген «Күлтегін», «Тоныкөк», «Қарасай батыр», «Өтеген батыр», «Наурызбай батыр», «Қабанбай батыр», «Бөлек баба», «Ескелді би», «Аңдас батыр», «Райымбек батыр», «Мұхаммет батыр», «Әмір-Темір» және басқа фильмдерге осы кезеңде қолтаңба қалдырды.
Ел басына күн туған зобалаң жылдарындағы жазықсыз қуғын-сүргіннің құрбандарына арналған «Тұлпардың тұяғы», «Шежіре», «Атамұра» сынды хабарларды өмірге әкелді. Ал, заманымыздың заңғар тұлғалары Шыңғыс Айтматов, Әбіш Кекілбаев, Марат Оспанов, Ғайрат Сапарғалиев, Әбділдә Тәжібаев, Хамит Ерғалиев, Әбдімәлік Нысанбаев, Манаш Қозыбаев, Талас Омарбеков, Сәбетқазы Ақатаев жөнінде сыр шертетін «Ел болам десеңіз» атты бағдарламасы өзінің тарихилығымен құнды. Ядролық полигон турасындағы «Қарашекпен қор қылған қайран жерім» хабарлар циклын тебіренбей көру мүмкін емес. Оның теледидардағы хабарлары бір төбе екендігі даусыз. Дегенмен, Аршагүл қаламының желі «Мәңгілік жол» және «Ақкербез» атты көркем кітаптарды дүниеге келтіргенін қалайша айтпаймыз.
Бүгінде ұлын ұяға, қызын қияға қондырған Аршагүл жанарын алысқа тіктейді. Арманы асқар адамның атқарар ісі ұлан-асыр, сол толайым істің толымды нәтижесіне куә болайық, ардақты ағайын!

PS: Аршагүл Тойбай туралы осы шағын мақалада автор оның көптеген қырларын ашқан. «Осының бәріне қалай үлгеріп жүр?» деген таңданысымызды жасыра алмаймыз. Шығармашылығы қандай бай?! Өнер әлеміне деген қамқорлығы бір төбе. Жастарды үнемі қолдап жүреді. Жетпіс жас… Бірақ Аршагүліміз Алатаудың аршасындай жайнап, көздің жауын алады. Мерейтойымен құттықтай отырып, «Жайнай бер, жарқырай бер, Аршагүл!» дейміз.

Жетпісбай БЕКБОЛАТҰЛЫ,
ҚР Білім беру ісінің құрметті
қызметкері