ТІЛІ- ӨЛГЕН ЕЛ, ТІРІ- ӨЛГЕН ЕЛ
Наурыз тойыңда ұлттық киім киіп, наурыз көжемізді ішіп қазақтығымызды мойындаймыз…
Бірақ, тіліміз бен салт-дәстүрімізді ұмыттық…
Тіпті, еркексымақтар ар-намыстан айырылып, ақша табу үшін «Қыз ұзату» тойында сыңсу айтатын болды…
Қырыққа келгеннің қатынның «Тұсауын кеседі», «Орыс ойына келгенді істейді» дегеннің кері болды.
Бабадан қалған алтын таққа кім отырмады дейсін…
Адамдықты аттаған, арамдықты жақтаған,ұлтын қайыршылыққа әкелген, батырын қамаған, өз тілін қорлап, табанына таптаған ел болдық.
Орыс тілін құрметтеп, өз жерінде босағадан сығалайтын тіліміз жетімнің күйін кешті…
Ел билігінде отырғандарға өз тілің үйренуге қыруар ақша жұмсап, тілін үйренбекші…
«Мал құлағы саңырау, естімесін Тәңір-ау»- деп үлкендер айтушы еді…
Бұндай үрдіс Адамзат тарихында болмаған жағдай.
Тіл мен мәдениет туралы айтатын болсақ.
Мәңгүрт болғандардың, қасиет тұтқан орыс тілінің түбіріне үнілсек…
Кезінде дворяндар орыс тілін Европалықтар орыс тіліне көңіл бөлмегендіктен және өз тілінде сөйлеу озық мәдениеттен алыстау деп,1737 жылдан бастап 1Петр мен Анна Иоановнаның кезінен бастап француз, неміс және ағылшын тілін үйрену басталды.
Орыс дворяндары балаларына тіл үйрету үшін губернанткаларды үйлерінде ұстады.Олар тіл үйретумен бірге, көпшілік орында өздерің қалай ұстауды, би мен сөйлеу мәдениетін үйреткен.
18 ғасырда Ресейге мадмуазелдер келе бастады.
19 ғасырдан бастап ағылшын тілінде сөйлеу сәнге айналды.
«Особой изысканностью считалось говорит по французки с английском акцентом»
2 Николай мен Александара Федоровна үйінде ағылшынша сөйлейтінін сол кездердегі орыстар өздері жарыса жазған.
Ал, Татьяна Ларина:»Они по русский плохо знали, наших журналов не читали и выражались с трудом»- деп күйіне айтады.
Мысалы: Л.Н.Толстойдың
«Война и Мир» романында
437699 орыс, 15040 ( 3,31%) француз, 682 немісше сөздерді қолданған.
Яғни, орыс тілін құрметтейтін болса, жазушылар шығармаларында басқа тілдерді қосып жазбас еді.
Бүгін қазақ мәңгірттерінің сүйікті тіліне айналған, орыстың «балағаттау», » боқауыз» тілінің ұлы күшке айналу себебі Орыс империясы болған кезде, басып алған бұратана халықпен қарым-қатынас жасау үшін уылдырығын шашқан балықтай орыс тілі осындай басқыншылық саясаттың арқасында тарих аренасына шықты.
Кезінде крепостной тілі деп, өз тіліне мұрның шүйірген орыстың тіліне, санасы төмен қазақтар қасиет тұтып, емшектен айырлғысы келмеген сәби секілді сөйлейді…
Бұратана тілді білмейтін қазақтың өзі қазақ сөзіне бір-екі орыстың сөзін қоспаса, сөйлей алмайтын сияқты.
Орыста әдептілік болмаған, баласымен дастархан басында арақ ішіп, моншаға қызымен әкесі жаланаш бірге түседі, далада көпене шөп жаныңда еркектермен жата кететінің киноларында өздері көрсетеді..
Қазақ әйелі шетіне алтын жіптен зер салып дамбал кигенде, олар қабат-қабат белдемше (юбка) киіп,ішкі белдемшемен әуретін сүртіп шешіп отырған.
Пейіште иманы шалқысын Шыңғыс хан жаулап алғанда, сасық, әурет иісі аңқыған орыс мәтішкелерін қойдай айдап Днепрға суға түсіріп, іш киім кигізген…
Осындай орманның жабайы аңы секілді елді құрмет тұтып, тіліне еліктеу ессіздік деп білемін…
Оян, ойлан қазағым!
Қазақтың тілі жетімсіремей төрге шықсын, қолдайық, қорғайық!
Қазақта:» Қазақ жаманы орыс болмайды»- деген сөз бар…Ал бүгінде жақсыларымыздың өзі тілінен безіп отыр…
Айтуға ұят…
РАЙХАН МАТАЙ