Ұлт болашағының шамшырағы

Қыздар университеті – еліміздің жоғары оқу орындары арасында өзіндік дара орны бар білім ордаларының бірі. Орта Азия аймағында осы тақылеттес оқу орны жоқ. Әлемде де саусақпен санарлықтай. Ұлтымыздың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезовтің: «Тәңір жазса, бұл институт болашақ қазақ қыздарының шамшырағына айналады. Осы шамшырақтың жарық сәулесі  сөнбесін дейік» деген пайымы университеттің өзіндік ерекшелігі мен мән-маңызын айғақтап тұрғандай.

Оқу орны 75 жылға жуық уақыт аралығында өзінің қалыптасуы мен дамуы жолынан өтті. Екінші дүниежүзілік соғыстың аумалы-төкпелі кезінде ашылып, ұлт зиялылары қызмет атқарған ұлағат ұясынан осы уақыт аралығында 60 мыңнан астам білікті маман даярланып, армандарын асқақтатып, қияға қанат қақты. Айтулы ғалымдарымыз түрлі ғылым салаларына қатысты іргелі зерттеу еңбектерін осы университет қабырғасында жазып, ел игілігіне айналдырды. Еліміздің дамуына зор үлес қосып келе жатқан оқу орны бүгінде жоғары білікті педагог кадрлар даярлайтын негізгі орталықтың біріне айналып отыр. Қазақстандағы ұлағатты ұстаздар мен талантты ғалымдардың үлкен тобы осы киелі шаңырақтан шыңдалып шығып, Отанымыздың дамуы жолында жемісті еңбек етіп жатыр.

Қазіргі күнде университеттің 6 факультетіндегі 27 кафедра 42 бакалавриат, 23 магистратура және 4 PhD докторантура мамандықтары бойынша мұғалім мамандарын даярлайды. Ал 20 мамандық бойынша қашықтықтан оқыту технологиясы енгізілген. Болашақ педагогтарға 41 ғылым докторы, 193 ғылым кандидаты, 22 PhD докторы мен 202 ғылым магистрі білім береді.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қыздар университетіне келген сапарында: «Бір қызды тәрбиелеу – бір ұлтты тәрбиелеумен бірдей» деп атап өтіп, оқу орны ұжымының алдына нақты міндеттер қойған болатын. Осы орайда тағылымды тәрбие мен өрісті білімнің іргелі ордасы атанған, көзіқарақты зиялы қауым «ізеттілік пен үлгі-өнеге отауы» деп ат қойып, айдар таққан білім мен ғылымның қарашаңырағы өз қызметінде қазақстандық патриотизмді, Елбасының «Мәңгілік ел» жалпыұлттық идеясын басты бағдар ретінде ұстайтынын атап өткен абзал. Қазіргі күнде бірегей білім ұясында студенттердің сапалы білім алып, ғылыммен, өнермен, спортпен айналысуы үшін барлық жағдай жасалған. Сонымен қатар ұрпақ тәрбиешісі саналатын – болашақ педагогтардың бойында халқымыздың ұлттық құндылықтарын дарыту орайында бірқатар жұмыстар жүзеге асырылып, университет отандық жоғары оқу орындары арасында үлкен беделге ие болып отырғаны көңілге қуаныш ұялатады. Атап айтқанда, Аккредиттеу және рейтингтің тәуелсіз агенттігі (АРТА) жүргізген мамандар даярлау деңгейлері мен бағыттары бойынша 2019 жылғы Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының Ұлттық рейтингісінің қорытындысы бойынша Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті еліміздің үздік университеттерінің «ТОП-20» тізіміне кіріп, жоғары оқу орындарының арасында ең жоғары позиция – 7-орынды иеленді. Ал институционалдық рейтингіде «Білім беру» бағыты бойынша Қыздар университеті 2-орынға ие болды. Мамандарды даярлаудың әртүрлі деңгейдегі білім беру бағдарламаларының рейтингтерінде Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті жоғары көрсеткіштермен көшбасшылық орындарға орналасты. Білім беру бағдарламаларының мамандар даярлау бағыты мен деңгейіне сәйкестік бойынша жоғары оқу орындарының рейтингісінде жалпы саны 25 жүлделі орындарын алды. Оның ішінде бакалавриат бағдарламасы бойынша – 16, магистратурада – 6 және докторантурада – 3 орын.

Ал Білім сапасын қамтамасыздандыру бойынша тәуелсіз агенттігі Қазақстанның үздік жоғары оқу орындарының арасында жүргізілген рейтинг қорытындысын бойынша Қыздар университеті педагогикалық жоғары оқу орындары арасында 85,13 көрсеткішімен екінші орынды иеленді. Атап айтқанда, университет «Академиялық қызмет» сауалнамасы бойынша – 68,12, «Сарапшылардың репутациялық бағалауы» сауалнамасы бойынша – 5,95 және «Жұмыс берушілердің репутациялық бағалауы» сауалнамасы бойынша – 11,06 көрсеткішін көрсетті.

Университет студенттері халықаралық, республикалық және аймақтық білім, ғылым, өнер және спорт жарыстарында жүлделі орындарға ие болып, оқу орнының мерейін тасытып келеді. Мәселен, 2018-2019 оқу жылында Қыздар университетінің студенттері 170-ке жуық түрлі деңгейдегі байқаулар мен жарыстарда «жүзден – жүйрік, мыңнан – тұлпар» шықты. Сонымен қатар білімгерлер елімізбен қатар шет мемлекеттерде өткен түрлі ғылыми жобалар байқауы мен зияткерлік ойындарда да бағы жанып, жеңіс тұғырына көтерілді. Университет даңқы тек қана білім сайыстарында ғана емес спорттық додаларда да жиі шығып жүр.

Соңғы жылдары университеттің материалдық-техникалық базасы нығайып, жаңа нысандар ашылуда. Олардың қатарында Қазақ алфавитін латын графикасына көшіру жөніндегі орталығы, «Art Дара» өнер галереясы, «Дара» психологиялық-педагогикалық түзету орталығы мен ситуациялық-мониторингтік орталығы бар.

Ғылыми әлеуетті дамыту – бәсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты баспалдақтың бірі. Елбасының отандық жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының алдына ғылыми әлеуетті арттыру мәселесін қойып отыр. Қыздар университеті – сапалы білім берумен қатар, іргелі ғылымды дамытуға да үлкен үлес қосып келе жатқан оқу орны. Атап айтқанда, жақында Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің ғалымдары «YbBiNaFeO₅ құрамды висмутты – ферритті алу жолы» атты патентке ие болды. Инновациялық өнертабыс наноқұрылымды бейорганикалық материалды синтездеп алғаны үшін беріліп отыр.

Бұл патент – Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің алғашқы өнертабыстық инновациялық патенті. Химия ғылымдарының докторы, профессор Мұхаметқали Матаевтың жетекшілігімен Қыздар университетінің бір топ ғалымы бірнеше жылдан бері Жаратылыстану факультетінің базасындағы Кешенді химия-биологиялық ғылыми-зерттеу орталығында тәжірибе жүргізіп келеді. Ұзақ жылғы ғылыми ізденістің нәтижесінде олар күн энергиясын түрлендіру  құрылғыларына магниттік жартылай өткізгіш материалы ретінде, спинтроника, микроэлектроника және компьютерлік техника құрылғыларына материал ретінде қолданыла алатын өнертабысқа қол жеткізіп отыр.

Сондай-ақ университетте «Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Филология» мамандықтары бойынша диссертациялық кеңес құрылды. Кеңес Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті төрағасының «Жоғары оқу орындарында философия (PhD) докторы, бейіні бойынша докторы ғылыми дәреже беру бойынша докторлық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңестер ашу туралы»  бұйрығына сәйкес құрылып отыр.  Бұл оқу орнының ғана емес, еліміздегі филология ғылымының дамуына ашылған жол. Себебі диссертациялық кеңес – ғылыми зерттеу жолына түскен болашақ ғалымдардың еңбегін саралап, ғылыми сүзгіден өткізетін жоғары ғалымдар кеңесі. Университет «Хабаршысының» Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті тарапынан ғылыми зерттеулердің негізгі нәтижелерін жариялау үшін ұсынылған ғылыми басылымдар тізіміне енгізілуі де оқу орнының ғалымдары үшін қуанышты жаңалық болды. Журнал «Педагогика және психология», «Жаратылыстану», «Физика, математика, информатика», «Тарих, экономика, құқық», «Филология», «Өнер және мәдениет» пәндері бойынша ғылыми және педагогикалық мазмұндағы қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі мақалаларды жариялайды.

Университет бастамасымен дәстүрлі түрде ұйымдастырылып келе жатқан Халықаралық Түркі әлемі зерттеулеріне арналған симпозиум әлемдегі ғылым, білім саласында түркі әлеміне қатысты зерттеу жасап жүрген ғалымдардың басын қосып, жаңа ғылыми зерттеулерге жол ашып, түркі әлемі әдебиеті мен мәдениетінің кеңеюіне ықпал жасап келеді. Өткен жылдың қазан айында өткен алқалы жиынға Түркия, Қазақстан, Әзірбайжан, Қырғызстан, Өзбекстан, Татарстан мен Башқұртстаннан 300-ден астам ғалым мен сарапшы қатысты. Үш күнге жалғасқан басқосуда ғалымдар педагогика, тіл, әдебиет, тарих, мәдениет, өнер, халықаралық қатынастар, экономика, философия, әлеуметтану, гендерлік мәселелер жайында және жаратылыстану ғылымдары саласында пікір алмасып, болашақта түркі әлемінде ортақ ғылыми жобаларды жүзеге асыру турасында уағдаласты.

Қазақстан жас педагог-ғалымдардың бірінші республикалық Слеті қарсаңында отандық жас педагог-ғалымдардың қауымдастығы құрылған болатын. Құрылтайшысы Қыздар университеті болып табылатын қауымдастықты құрудағы басты мақсат – мемлекет пен қоғам дамуына белсенді қызмет ететін, жаңаша тұрғыда ойлай алатын қазақстандық жас педагог-ғалымдарды біріктіру, олардың диалог алаңын құру. Бүгінде жас ғалымдардың бастамасымен бірнеше іргелі жобалар жүзеге асырылуда. Атап айтқанда, қауымдастық мүшелері робототехника бойынша стартап жобалар жасауды қолға алады. Оқу орнының базасында осы тарапта ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге бағытталған арнайы секциялық үйірмелер құру да көзделіп отыр. Онда университет ғалымдары робототехника бойынша өңірдегі жоғары оқу орындарының білімгерлері мен мектеп оқушыларын заманауи зертханалық жұмыстарға тартып, олардың ғылыми әлеуетін көтермек. Мақсат – жастардың робототехника бойынша ғылыми-техникалық шығармашылық қабілетін дамыту. Бұған Қыздар университетінің материалдық-техникалық базасы толық мүмкіндік береді.

Физика-математика факультетінің жанындағы «Робототехника» зертханасы Lego, Аrduino және Raspberry роботтарымен, оқу-әдістемелік және бағдарламалық нұсқаулықтармен жабдықталған. Marwin брендімен жабдықталған жиынтықтар арқылы студенттер теория мен тәжірибені ұштастыра алады. Заманауи құралды да терең меңгере түседі. Сонымен қатар оқу орнының жас ғалымдарының бастамасымен «T2T Networking» атты жоба бастау алды. Бұл бастама орта білім беру саласында басшылық қызмет атқаратын университет түлектері мен еліміздің педагогикалық жоғары оқу орнындағы жас ғалымдардың ортақ сұхбат алаңын құрып, ауылдық жерде орналасқан мектептердің ғылыми-педагогикалық әлеуетін көтеруді мақсат тұтады. Жастар жылы мен Қыздар университетінің 75 жылдығы аясында қолға алынған жобаның көздеген мақсаты мол. Жоба оқу орны түлектерінің бәсекеге қабілеттігін арттырып, олардың жұмыспен қамтамасыз етуіне ықпал жасайды. Сонымен қатар педагогтардың кәсіби әлеуетін жетілдіреді және білім беруде жаңа технологияларды қолдануды дамытады. Университет студенттерінің басым бөлігі ауылдық мектептердің түлегі екендігін ескеретін болсақ, аталған білім ұялары жаңа білім беру бағдарламаларын толыққанды меңгеріп, жете танысқаны өте маңызды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев елімізді ғылыми-инновациялық салада зор серпіліс жасап, еуразиялық кеңістікте осы саланың көшбасшылардың бірі болу қажеттігін міндеттеді. Ол үшін не істемек керек? Расында да бүгінде жан-жақты дамыған ғылымсыз өркениетті мемлекеттердің қатарына қосылу мүмкін емес екені баршаға белгілі ақиқат. Қазақстан жас педагог-ғалымдарының бірінші республикалық Слеті мен қауымдастық сол ғылым әлемінде бақ сынап жүрген жас ұрпақ өкілдерін басын қосатын шара. Турасын айтсақ, сол жастардың болашағы – елдің келешегі, ұлттың ертеңі. Бұл тарапта алдымызға қойып отырған міндеттер аса ауқымды. Ол үшін бәрімізге үлкен күш-қайрат, ерік пен жігер керек. Бастысы – сапалы білім мен ғылым керек. Қазақстан экономикасының өзегі білім мен ғылымға негізделуі қажет. Сонда ғана жоспарымыз орындалып, көздеген мақсат үдесінен шығатынымызға сенімдіміз.

Университеттің әлемнің беделді жоғары оқу орындарымен әріптестік байланысы да артып келеді. Бүгінде Қыздар университеті жаһанның 70-тен астам жоғары оқу орнымен ынтымақтастық орнатқан. Олардың қатарында АҚШ, Ұлыбритания, Үндістан, Түркия, Франция, Қытай, Ресей, Германия, Малайзия сынды мемлекеттердің беделді университеттері бар. Өткен жылы университет ғалымдарынан жасақталған делегация шетелдің бірнеше жетекші жоғары орнына арнайы іс-сапармен барып, бірқатар келісімдерге қол жеткізді. Атап айтқанда, Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті мен Ұлыбританияның Western International Сollege білім беру, ғылыми және мәдени байланыстар бойынша өзара ынтымақтастық жөніндегі меморандумға қол қойды.

Құжат академиялық ұтқырлық бағдарламасы аясында студенттер, профессор-оқытушылар мен ғылыми қызметкерлер алмасуды, бірлесіп ғылыми-зерттеу жобаларын әзірлеп, жүзеге асыруды, ағылшын тілі курстарын ұйымдастыруды, қос дипломды білім беру бағдарламасы аясында оқытуды қарастырады. Сонымен қатар Польшаға жасаған арнайы іс-сапарымыздың аясында Катовицедегі іргелі жоғары оқу орны – Силез университетінің ректоры Анджей Ковальчикпен кездесіп, әріптестік байланыс орнатуға уағдаластық. Сондай-ақ Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті мен Түркияның Нийде Өмер Халисдемир университеті бірлесіп латын графикасына негізделген қазақ әліпбиін үйретуге байланысты бірнеше тың жобаны жүзеге асырмақ. Бұған Түркия тарапы нақты қолдау көрсетуге мүдделі және арнайы жұмыс тобы құрылатын болады. Бұл туралы қос жоғары оқу орындарының басшылары арасында келіссөз нәтижесінде белгілі болды. Екіжақты ынтымақтастықтың және әріптестікті нығайтудың өзекті мәселелерін талқылау барысында қосдипломды білім беру бағдарламаларын іске асыру жайы да талқыланды.

Қазақстан Республикасының  Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың 2018 жылғы 25 желтоқсандағы Жарлығымен Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетіне «Ұлттық» мәртебесі берілді. Бұл тарихы терең қарашаңырақтың әлемдік білім кеңістігінде өз орнын айқындауға бағытталған іргелі қадам болды. Мемлекет басшысының сенімі оқу орнының әлеуетін көтеріп, бәсекеге қабілеттігін арттыруға серпін береді және ұжымға зор жауапкершілік жүктейді.

Гаухар АЛДАМБЕРГЕНОВА,

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің ректоры,

педагогика ғылымдарының докторы, профессор